Cyfryzacja polskiej służby zdrowia – gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?

O problemach z niedoborem personelu medycznego w Polsce chyba nie trzeba nikomu mówić – od wielu lat eksperci twierdzą, że będzie to jedno z największych wyzwań polskiej służby zdrowia w najbliższych latach. Okazuje się, że digitalizacja może okazać się najlepszym sposobem walki z kadrowymi brakami.

Cyfryzacja polskiej służby zdrowia 

Cyfrowa transformacja w służbie zdrowia to proces, który trwa w Polsce od kilku lat i miewał swoje wzloty i upadki. Na przestrzeni lat projekty okazywały się nietrafione, bądź wręcz przeciwnie. Zmieniało się nawet podejście do metodyki tworzenia projektu.

Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych, czyli tzw. P1 był początkowo jednym wielkim projektem. Ogromny plan okazał się, jednak zbyt trudny w całościowej realizacji – potrzeba było nieco bardziej elastycznych rozwiązań. W 2016 słusznie postanowiono podzielić wdrożenie na mniejsze projekty – powstał plan naprawczy, rozpoczęły się negocjacje z ministrami, dostawcami i Komisją Europejską i przekonywanie, że drobnymi krokami uda się w końcu wdrożyć platformę.

 I to się udało – aktualnie dzięki tym rozwiązaniom funkcjonują już w Polsce: 

• Internetowe Konto Pacjenta
• E-zwolnienia
• E-recepty
• E-skierowania

Jak wygląda ich status na dzień dzisiejszy? Czy lekarze i pacjenci korzystają z tych rozwiązań?

Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych, czyli tzw. P1 

Projekt P1 to bazowy plan wdrożenia systemów informatycznych, które pozwolą na usprawnienie procesów związanych z planowaniem i realizacją świadczeń zdrowotnych, monitorowaniem i sprawozdawczością z ich realizacji, dostępem do informacji o udzielanych świadczeniach oraz publikowaniem informacji w obszarze ochrony zdrowia.

Do P1 należy więc większość projektów, które zostały już wdrożone oraz te, które mają być zaimplementowane w przyszłości. Uruchomienie kolejnych usług publicznych w ramach Projektu P1 stanowi kontynuację długofalowej wizji rozszerzania dostępu do usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną.

Internetowe Konto Pacjenta to projekt, który jest bazą dla wszystkich kolejnych. Czym w istocie jest IKP?

To bezpłatna aplikacja Ministerstwa Zdrowia, dzięki której:

• Pacjent może otrzymać e-receptę SMS-em lub e-mailem – wystarczy, że poda swój numer telefonu lub adres e-mail
• Pacjent wykupi leki z recepty w różnych aptekach nie tracąc refundacji
• Pacjent udostępni bliskiej osobie lub lekarzowi informację o stanie zdrowia i historię przepisanych leków
• Rodzice mają dostęp do danych medycznych swoich dzieci do 18. roku życia
• Pacjent może odebrać kolejną e-receptę bez wizyty w gabinecie (w przypadku choroby przewlekłej i po konsultacji, np. telefonicznej, z lekarzem)

Wiceminister Janusz Cieszyński w listopadzie 2019 roku stwierdził w wywiadzie, iż aktualnie w Polsce zarejestrowanych jest ponad 600 tys. kont w serwisie IKP. Epidemia przyspieszyła popularyzację apki: W czasie epidemii obywatele aktywowali ponad milion kont - mamy ich teraz ponad 2,5 mln.

Kolejne projekty, które zostały pomyślnie wdrożone to e-zwolnienia oraz e-recepty. Na dzień dzisiejszy w Polsce funkcjonują już wyłącznie e-zwolnienia oraz e-recepty (w uzasadnionych przypadkach lekarz może wystawić papierową receptę, która będzie traktowana tak samo jak recepta elektroniczna). Aktualnie wdrażane są e-skierowania – od 8 stycznia 2021 wszystkie skierowania będą wystawiane w postaci elektronicznej.

Jakie wyzwania i projekty są w drodze?

Wdrożenie kolejnego programu z obszaru cyfrowej ochrony zdrowia będzie milowym krokiem dla służby zdrowia – mowa oczywiście o Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. Od stycznia 2021 roku placówki medyczne nie będą mogły już prowadzić dokumentacji medycznej w formie papierowej – wszystko ma zostać przeniesione do elektronicznych systemów. 

Przepisy jednoznacznie wskazują, że obowiązkowe prowadzenie dokumentacji elektronicznej dotyczy wszystkich podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, a więc: szpitali, przychodni, praktyk lekarskich i gabinetów.

Ambitny projekt rodzi wiele wątpliwości – i nie chodzi tylko o to, czy wszystkie placówki medyczne zdążą zaimplementować odpowiednie systemy informatyczne oraz przeszkolić personel. 

Cyfryzacja służby zdrowia i rozwój funkcjonalności stosowanych w niej systemów stale przyczyniają się do wzrostu ilości danych, które gdzieś trzeba gromadzić i przetwarzać. Elektroniczna Dokumentacja Medyczna dostarczy dodatkowe ogromne zbiory danych – trzeba będzie znaleźć nowoczesne rozwiązania technologiczne, które zajmą się przetwarzaniem Big Data. 

Wyzwania związane z analizą Big Data w ochronie zdrowia są duże, ale rozwiązywalne – z pomocą nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe, chatboty oraz takich narzędzi jak wydajne chmury obliczeniowe. 

Koronawirus przyspieszył cyfryzację?

Pandemia koronawirusa zwiększyła popyt na usługi elektroniczne i internetowe – sklepy internetowe notują kilkudziesięcio- czy nawet kilkusetprocentowy wzrost sprzedaży, a wyceny firm dostarczających narzędzia do pracy zdalnej biją rekordy. W przypadku rozwiązań e-zdrowia nie jest inaczej – wspominaliśmy już wyżej o milionie rejestracji w Internetowym Koncie Pacjenta podczas samej epidemii.

Agnieszka Kister, dyrektor Centrum e-Zdrowia (dawniej CSIOZ) podczas debaty „Wyzwania e-zdrowia”, zorganizowanej w ramach „V. Kongresu Wyzwań Zdrowotnych" przez portal rynekzdrowia.pl. powiedziała: 

- Sytuacja związana z epidemią przyspieszyła cyfryzację. O ile kilka miesięcy temu dyskutowaliśmy o tym, czy warto w e-zdrowie inwestować, jak szybko uda nam się wdrożyć e-receptę i rozwinąć telemedycynę, to dziś trudno byłoby sobie wyobrazić funkcjonowanie bez e-wizyt czy e-recept. Dla e-zdrowia ta trudna obecnie sytuacja jest pewną szansą.

Nie sposób się nie zgodzić z tą oceną – w szczycie epidemii wystawiano nawet 3 mln e-recept dziennie. Ważnym obszarem e-zdrowia, którego rozwój w Polsce przyspieszyła pandemia jest telemedycyna. W czasie lockdownu lekarze podstawowej opieki zdrowotnej większości porad udzielali przez telefon. Cyfrowy system do elektronicznych wizyt dopiero się tworzy, jednak społeczny grunt został już przygotowany – epidemia „oswoiła” z tym sposobem konsultacji zarówno lekarzy jak i pacjentów. 

Jak sfinansować cyfrową rewolucję w polskich szpitalach?

Okiełznanie ogromu wyzwań związanych z cyfryzacją oraz wprowadzenie na czas Elektronicznej Dokumentacji Medycznej we wszystkich placówkach w Polsce będzie wymagało ogromnych nakładów finansowych. 

– Wprawdzie już w kwietniu Komisja Europejska zatwierdziła zmiany w projekcie budowy elektronicznej platformy usług publicznych w zakresie ochrony zdrowia i tym samym potwierdziła przekazanie 120 mln zł na kolejne projekty e-zdrowotne w Polsce, jednak będą to środki najprawdopodobniej niewystarczające na wprowadzenie EDM we wszystkich ośrodkach zdrowia w Polsce – mówi Mariusz Błoch Prezes BFF MEDFinance. – Placówkom zdrowia na szczęście mogą przyjść z pomocą instytucje, które specjalizują się w finansowaniu projektów z branży medycznej. BFF MEDFinance sfinansowało już kilka projektów IT w polskich szpitalach, które zakończyły się sukcesem. Jako nieliczni na rynku jesteśmy otwarci i elastyczni w zakresie form finansowania projektów cyfryzacji polskich ośrodków zdrowia, a współpraca z firmami dostarczającymi rozwiązania IT (podobnie jak współpraca z dostawcami sprzętu medycznego) pozwala na sprawne wykonanie projektu – bez narażania placówki na wysokie koszta. 

Jak Polacy oceniają cyfryzację ochrony zdrowia? 

Według raportu Future Health Index 2019 aż 82 proc. polskich pacjentów chciałoby mieć dostęp do swojej historii medycznej. Ponad połowa lekarzy mających cyfrowy dostęp do danych medycznych mówi o pozytywnym wpływie na proces leczenia, a 77 proc. korzysta przynajmniej z jednego rozwiązania w obszarze technologii cyfrowych lub aplikacji monitorujących stan zdrowia.

Gotowość Polaków do zmian, nowe środki z Unii Europejskiej oraz oferta finansowania podmiotów takich jak BFF MEDFinance pokazuję, że w polskich ośrodkach w najbliższym czasie może dokonać się cyfrowa rewolucja.